فائزه تقیلو- با توجه به مشکلات زیادی که کمبود آب ایجاد کرده است، توسعه بی‌رویه فعالیت‌های اقتصادی آب‌بر، توسعه کشاورزی درمناطق خشک وکم‌آب افزایش شدید تقاضای آب برای صنعت دردهه های اخیر، عدم تطابق جغرافیایی و زمانی بین تقاضا و دستیابی به آب شیرین، افزایش جمعیت، ارتقا و بهبود استانداردهای زندگی،تغییر الگوهای مصرف، توسعه آبیاری کشاورزی اصلی ترین دلایل افزایش تقاضای آب است. همه این موارد نشان می‌دهد که خودمان با دست خودمان، ذخایر منابع آبی کشور را به مرز هشدار رسانده‌ایم و تا دیر نشده باید برای مدیریت درست منابع آبی، چاره‌اندیشی کنیم. در این رابطه، اسماعیل افشاری مدیر عامل آب منطقه ای زنجان با عصر ملّت گفتگویی کرده‌است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

• لطفا در خصوص وضعیت آبی استان،مدیریت و نحوه برخورد با منابع آبی توضیح بفرمایید؟

وضعیت منابع آبی استان با توجه به کاهش و تغییر دائم بارندگی ها از برف به باران و گرم شدن هوا و برداشت زیاد از منابع آب زیرزمینی طی چند سال اخیر در دشتهای زنجان، ابهر، قیدار، گل تپه، زرین آباد ممنوع اعلام شده و در سایر دشتهای استان نظیر ماهنشان،انگوران،طارم، خلخال بدلیل نبود تخصیص آب برای کشاورزان، امکان تامین آب کشاورزی مقدورنبوده وبرای مصارف کشاورزی هیچ گونه مجوزی صادر نمی شود و در مورد صنایع جدید صرفا با استفاده از ظرفیت ماده ۲۷ و ۲۸ و خرید و پر نمودن چاههای کشاورزی مجاز و دارای پروانه، امکان پذیر می باشد.

• اسماعیل افشاری در خصوص تعیین تکلیف صنایع آب برعنوان کرد:

صنایع آب بر موجود با توجه به رویکرد ما در  استان،  باید به سمت استفاده از پساب سوق داده شوند و کنترل جدی در میزان برداشت آب، بر روی آنها صورت گیرد . ضمنا با توجه به وضعیت منابع آب باید از استقرار صنایع پر آب طلب و پر آب بر دردشت های استان جلوگیری شود.

 افشاری در ادامه به نقش مدیریت در جلوگیری از خالی شدن برخی مناطق از سکنه اشاره کرد وگفت: پدیده کم آبی مشکلاتی چون ترک محل سکونت اهالی را در پی دارد که می توان با استفاده بهینه از منابع آب موجود و جدا سازی چاه های شرب و بهداشتی و رعایت الگوی مصرف توسط روستائیان، قطع آبیاری فضای سبز و پیگیری کشت محصولات پر آب ‌طلب که این موضوع باید فرهنگ‌سازی شده و پیوست اقتصادی نیز داشته باشد؛ چرا که وجود پیوست اقتصادی باعث خواهد شد تا الگوی کشت مناسب نهادینه شود و با منع کردن کشت این محصولات نمی‌توان کاری از پیش برد.

وی اقداماتی چون انتقال آب به سمت صنایع آب بر را آسیب جدی به منابع آبی دانست و عنوان کرد:

در این خصوص در استان زنجان برای صنایع آب بر هیچ گونه تخصیص آبی نداریم وجهت صنایع آب طلب موجود با توجه با سرمایه گذاری انجام شده و در راستای حمایت از سرمایه گذاران و ایجاد اشتغال ، نظارت بر مصرف آب را در این واحد ها بیش از پیش خواهیم داشت، تا از پساب واحد های موجود بتوانیم ضمن تصفیه، برای بازچرخانی استفاده کنیم. در برخی مواقع نیز شاهد هستیم صنایع با مصرف آب زیاد بعضاً در مناطقی مستقر شده‌اند که منابع آب قابل‌توجهی وجود ندارد. در چنین شرایطی چاره‌ای جز انتقال از مناطقی که منابع آب بیشتری در اختیار دارند، نیست. در حالی که پر واضح است انتقال‌های آب، هزینه‌های بسیار قابل‌توجهی دارند. هزینه‌های زیست ‌محیطی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی قابل‌توجه این طرح‌ها، بعضاً باعث به سرانجام نرسیدن آن‌ها می‌شود. قطعاً انتقال آب بدون اخذ مجوز میسر نیست و نهادهای ذیربط بیش از هر مرجع دیگری می‌توانند از اجرای بی‌ضابطه چنین طرح‌هایی جلوگیری کنند.

• افشاری با اشاره به اینکه ایده‌های مبتنی بر روش‌های دانش بنیان ارائه و از این ایده ها در جهت رفع مشکلات و افزایش بهره وری در حوزه کشاورزی و آب استفاده خواهد شد عنوان کرد:

با توجه به اینکه مصارف کشاورزی در کشور بالای ۹۰ درصد منابع آبی را به خود اختصاص داده است، قطعا هرگونه اقدام که منجر به کاهش مصرف در بخش کشاورزی شود منتج به صرفه جویی در مصرف آب خواهد شد، به عنوان مثال، حجم صرفه جویی به میزان ۱۰ درصد در بخش کشاورزی، تامین آب و صرفه جویی در مصرف آب به میزان کل شرب و صنعت را به دنبال خواهد داشت و کشاورزی دانش بنیان که  با توجه  به مطالعات جامع صورت می گیرد، قطعا رعایت مصرف آب و تولید محصول در فضای کم و با راندمان بالا را در پی خواهد داشت. لذا یکی از راهکارهای برون رفت از وضعیت موجود و حرکت به سمت تولید بهینه و حتی مصرف بهینه منابع آبی خواهد بود.

در پایان مدیر عامل آب منطقه ای زنجان از اجرایی شدن برنامه ملی سازگاری با کم‌آبی که اولین و تنها برنامه جامع مدیریت مصرف آب در کشور است خبر داد و افزود: راهکار‌های مدیریت مصرف آب در بخش‌های مختلف شرب، کشاورزی، صنعت و فضای سبز مشخص شده‌است. اجرای برنامه ملی سازگاری با کم‌آبی، می‌تواند قدم مهمی در ارتقای پایداری منابع آب کشور باشد.

منابع مالی که صرف طرح‌های پرهزینه تأمین و انتقال آب می‌شوند، باید صرف ارتقای بهره‌وری در فرآیند‌های موجود مصرف آب شوند. متأسفانه سال‌هاست که تمرکز نظام حاکمیتی کشور بر تأمین آب بیشتر است. آن روزی که دولتمردان ایران به این جمع بندی برسند که منابع آب مورد نیاز جدید را باید از صرفه‌جویی در مصارف آب موجود تأمین کنند، می‌توانیم امیدوار باشیم که بهبودی در وضعیت منابع آب کشور ایجاد خواهد شد.