زینب سودی-  در چند سال اخیر شاهد رونق و افزایش فروشگاه های توتون و تنباکوی طبیعی در سطح شهرهستیم که با ظاهری شیک و آراسته و در مغازه هایی بزرگ اقدام به فروش توتون و تنباکو و متعلقات آن می کنند. در حالی که تا کنون مغازه های فروش سیگار چنین آراسته و مورد توجه نبوده اند چینش و ظاهر این فروشگاه ها طوری است که  خود نمونه بارز تبلیغ مصرف دخانیات است و طوری می نماید که گویا مضرات دخانیات را ندارد و حتی زیبا و ترغیب کننده هم هست. در حالی که طبق قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات و آیین نامه اجرایی آن، این کار ممنوع است.

ماده ۳ قانون جامع قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات صراحتاً تبلیغ مصرف دخانیات را ممنوع کرده است ( هر نوع تبلیـغ، حمـایت، تشویق مستقیم و غیرمستقیم و یا تحریک افراد به استعمال دخانیات اکیداً ممنوع است) و در آیین نامه اجرایی این قانون، واژه تبلیغ به صورت هر نوع فعالیت یا اقدامی که به شکل مستقیم یا غیر مستقیم در معرفی، تحریک و تشویق افراد به خرید محصولات دخانی انجام شود، تعریف شده است.

ممکن است به زعم برخی و به ویژه فروشندگان، توتون و تنباکوی طبیعی شامل موارد مطرح در قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات نباشد، ولی در آیین نامه اجرایی این قانون و در تعریف اصطلاحات آن آمده است که محصولات دخانی هر ماده یا فرآورده ای است که تمام یا بخشی از ماده خام تشکیل دهنده آن گیاه توتون یا تنباکو یا مشتقات آن (به استثنای مواد دارویی مجاز ترک دخانیات به تشخیص وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) باشد.

در ماده ۱۰ این قانون صراحتا اعلام می دارد انجام هرگونه تبلیغاتی که مغایر با این قانون و آیین‌نامه اجرایی آن باشد، جرم محسوب شده و مستوجب مجازات از پانصدهزار (۵۰۰.۰۰۰) ریال تا پنجاه میلیون (۵۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال جزای نقدی است و دادگاه مکلف است علاوه بر مجازات دستور جمع‌آوری محصولات مورد تبلیغ را صـادر نماید و میزان مجازاتهای یادشده براساس نرخ تورم ( هر سه سال یکبار) بنا به اعلام بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و تأیید هیأت وزیران قابل افزایش است.

 و همچنین در ماده ۴ قانونجامع کنترل دخانیات آمده است که فروش و عرضه محصولات دخانی توسط عاملین مجاز، نباید به گونه ای باشد که نمایانگر تبلیغ محصولات دخانی برای عموم باشد. در حالی که اقدام  این فروشگاه ها خلاف آن است و بر اساس این ماده قانونی می توان نتیجه گرفت استفاده از استندهایی که در مغازه ها، مواد دخانی را بر روی آنها قرار می دهند و تبلیغ مواد دخانی بر روی آنها درج است از مصادیق تبلیغ بوده و جرم محسوب می شود و حتی چینش این مغازه ها از این هم فراتر رفته و به نوعی این محصولات را به نمایش گذاشته است که به عنوان یک کالای لوکس جلوه نمایی می کند. 

همچنین بر اساس ماده ۵ قانون جامع کنترل دخانیات، اعطای هر گونه کمک، اعانه و حمایت اعم از مادی و غیر مادی توسط تولید کنندگان، وارد کنندگان و صادر کنندگان محصولات دخانی، تبلیغ این محصولات محسوب شده و ممنوع است.

ماده ۶ این قانون نیز تأکید دارد، ورود، تولید، توزیع و خرید و فروش هر نوع وسایل و کالای تبلیغی محصولات دخانی ممنوع است و با کالاها و وسایل مکشوفه تبلیغی، طبق مقررات عمل خواهد شد .

طبق ماده۵  این قانون  پیام‌های سلامتی و زیانهای دخانیات باید مصور و حداقل پنجاه درصد (۵۰%) سطح هر طرف پاکت سیگار (تولیدی ـ وارداتی) را پوشش دهد.  و تبصره آن نیز صراحتا استفاده از تعابیرگمراه‌کننده مانند ملایم، لایت، سبک و مانند آن را ممنوع‌کرده است. دقیقا خلاف آن چیزی که در این فروشگاه ها شاهد هستیم به گونه ای با الفاظی مثل طبیعی و امثال آن طوری نمایش داده می شود که گویا  این محصولات  نه تنها مضر نیست بلکه خاصیت دارویی نیز دارد.

ماده۷ پروانه فروش فرآورده‌هـای دخـانی توسـط وزارت بازرگانی و بر اسـاس دستورالعمل مصوب ستاد صادر می‌شود.

درماده  ۱۶آمده است که فروشندگان مکلفند فرآورده‌های دخانی را در بسته‌های مذکور در ماده (۶) عرضه نمایند، عرضه و فروش بسته‌های بازشده فرآورده‌های دخانی ممنوع است. متخلفین به جزای نقدی از پنجاه هزار (۵۰.۰۰۰) ریال تا دویست هزار (۲۰۰.۰۰۰)  ریال محکوم می‌شوند( ماده ۶ – کلیه فرآورده‌های دخانی باید در بسته‌هایی با شماره سریال و برچسب ویژه شرکت دخانیات عرضه شوند. درج عبارت «مخصوص فروش در ایران‌» بر روی کلیه بسته‌بندی‌های فرآورده‌های دخانی وارداتی الزامی است‌). این مورد هم خلاف آنچیزی است که در فروشگاه های توتون و تنباکوی طبیعی ارائه می شود.

موسوی رئیس  اتاق اصناف زنجان در گفت و گو با پیام ملّت با بیان اینکه این فروشگاه ها و چینش آنها موضوع  مهمی در ترغیب و تبلیغ مصرف دخانیات است گفت: تزییناتی که این مغازه ها دارند به خودی خود ترغیب کننده است و شاید یک بسته سیگار فلّه آنقدر برای جوان و نوجوان ما جالب نباشد که این  محصولات در این مغازه ها دارند.

موسوی گفت: این مغازه ها جزء اتحادیه عطاران هستند و اتحادیه عطاران باید در این خصوص پاسخگو باشد چون جواز را آنها صادر کرده اند. وی گفت:  معاونت بهداشت موظف به جمع آوری و ساماندهی این ها است همانطور که در خصوص قلیان هم ورود میکند در این مورد هم وظیفه دارد.

و اما در ماده ۹ این قانون وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف شده  است فعالیت‌های پیشگیرانه، درمان و توانبخشی افراد مبتلا به مصرف فرآورده‌های دخانی و خدمات مشاوره‌ای ترک دخانیات را در خدمات اولیه بهداشتی ادغام و زمینه‌های گسترش و حمایت از مراکز مشاوره‌ای و درمانی غیردولتی ترک مصرف مواد دخانی را فراهم نماید. یکی از اقدامات پیشگیرانه همان جلوگیری از جلوه نمایی این فروشگاه ها است که همانطور که قبلا هم گفته شد چنین جلوه و تزییناتی تا کنون در سیگار فروشی ها هم  دیده نشده  است. 

مشهود تقیلو معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی زنجان در این خصوص در گفت و گو با پیام ملّت صراحتاً اعلام می کند که تنباکو و توتون همه ناسالم و مضر هستند و فرقی با سیگار و سایر مواد دخانی ندارند ضمن اینکه جلوه های تبلیغاتی هم دارند.

تقیلو گفت: قانوناً باید همه این مغازه ها بسته شوند. ولی مشکلی که در این مورد وجود دارد این است که متولی نهایی برای برداشتن و جمع کردن این مغازطه ها تعیین نشده است. براساس قانون کاهش مصرف دخانیات کمیته ای تشکیل شده و دانشگاه علوم پزشکی هم عضو ؛آن کمیته هست ولی در اینجا دقیقاً شفاف نشده است که کدام نهاد متولی جمع آوری و برخورد با این فروشگاه ها است و فقط نوشته شده که باید جمع شوند.

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی گفت: ما این را موضوع را با وزرات بهداشت در میان گذاشته ایم و نامه نوشته ایم که شیوه نامه شفاف شود و نام متولی یا متولیان کاملا مشخص باشد.

وی افزود: یعنی در قانون کاهش مصرف دخانیات گفته شده که این فروشگاه ها  باید جمع شود، اما اینکه چه کسی باید اینکار را بکند و مسئول آن چه کسی است تعیین نشده است.