به گزارش «پایگاه خبری-تحلیلی پیام ملّت»دومین مراسم بزرگداشت روز ملی چاقو همزمان با سالروز کشف چاقو با قدمت ۲۴۰۰ سال در معدن نمک چهرآباد زنجان برگزار شد.

سعید صفوی مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان زنجان در این مراسم اظهار کرد: شهر زنجان را ضمن اینکه به مهبانی مردمش می شناسند در حوزه هنر و صنعت هم زنجان با چاقو شناخته شده است.
صفوی گفت: صنایع دستی و گردشگری و میراث فرهنگی در گذشته سه سازمان جدا و مستقل بودند و در این مدت که در یک مجموعه گردهم آمده اند،صنایع دستی ریشه و اصالت و هویت بخشی به این مجموعه را دارد.
وی با بیان اینکه در شورای فرهنگ عمومی مطرح کرده ایم که ۱۶ دی ماه به عنوان روز ملی چاقو ثبت شود گفت: در کاوشگری های چهرآباد به عناصری از جمله وجود کوره هم رسیدند و بنابراین برای چاقوی زنجان یند مستند تاریخی داریم. 
صفوی افزود: ایراداتی هم در این صنعت داریم از جمله اینکه در دنیا کاربری های مختلف برای چاقو تعریف شده است و هر چاقویی بسته بندی های متفاوت دارد و همین بسته بندی و صادرات ارز آوری زیادی دارد که باید به آن توجه کرد.

صفوی همچنین از فعال شدن خانه هنرمندان در آموزش چاقو خبرداد و گفت: امیدواریم زنجان را به جایگاه اصلی پایتخت صنایع فلزی برسانیم . برسانیم.

مهدی افضلی رئیس انجمن دوستداران تاریخ و فرهنگ زنجان نیز در این مراسم با بیان اینکه روز ملی را هنرمندان و ملت ها تعیین میکنند گفت: ما این روز را به عنوان روز ملی چاقو میشناسیم و گرامی میداریم. 
 افضلی گفت: در مورد ریشه واژه چاقو بین زبانشناسان اختلاف است اما «گرهارد دورفر» معتقد است که این واژه از واژه چاقوی مغولی وارد ترکی شده به عنوان « چاق»یعنی برای بریدن و چاک دادن یا جدا کردن که بعدا به صورت چاقو وارد زبان فارسی هم شده است . یعنی همان «پیچاق» برگرفته از همان واژه مغولی «چاک » چاقو هست که وارد زبان ما شده است .
وی افزود: اولین چاقویی که در ایران کشف شده مربوط به هزاره ششم قبل از میلاد است که تیغه آن سنگ چخامق بود و دسته آن استخوان است و در استان زنجان نیز قدمی ترین چاقویی که کشف شده مربوط به تپه نور است که دسته آن شاخ یک حیوان است و مربوط به پنج هزار سال قبل است. اما آنچه باعث شده امروز را به عنوان روز چاقو بشناسیم کشف یک چاقوی هنری ساخته شده از فلز است که دسته آن از شاخ بز است با تیغه ۱۱سانتیمتری و دسته ۸ ونیم سانتی متری که دارای غلافی است با روکشی از چرم که کل طول آن ۱۸سانتی متر است.
افضلی با بیان اینکه اسلحه سازی احتمالا در اطراف محل معدن نمک ساخته شده بوده گفت: اسلحه سازی و یا ساخت وسایلی که مورد استفاده در نیروی نظامی و تدافعی بوده در دوره سلجوقیان خیلی مهم بوده و در این دوره افرادی که ساخت چاقو را برعهده داشتند جایگاه اجتماعی خاصی داشتند. ابن بطوطه که یک جهانگرد مراکشی هست وقتی وارد این منطقه می شود از افرادی نام میبرد مثل «عبدالغفار پیچاقچی» در زنجان که بعد وقتی حمداله مستوفی نام او را به نام «عبدالغفار سکاک» می نویسد.
افضلی افزود: در دوره صفوی آنچنان این صنعت و هنر در منطقه ما اوج پیدا کرده و شکوفا شده بود که شاه عباس وقتی پایتخت را از قزوین به به اصفهان منتقل کرد عده زیادی از پیچاقچی ها یا چاقوسازان منطقه را به اصفهان منتقل کرد که تا پایاین دوره صفویه به نام طایفه پیچاقچی در ان منطقه ساکن بودند و بعد که در دوره زندیه پایتخت به شیراز منتقل شد آنها هم به شیراز مهاجرت کردند و بعد در قاجار که تهران پایتخت شد به سیرجان رفتند و الان هم «طایفه پیچاقچی» آنجاساکن هستند که تشابهات بسیار زیادی با زبان ترکی و حتی با الگوهای فرشبافی فعلی ما دارند.
مهدی افضلی با بیان اینکه پیچاقچی ها در دوره قاجار جنگنجو و سوارکار بودند ودر جنگ جهانی اول در مقابل انگلیسی ها چهارماه جنگیدند که در هیچ جا اشاره به آنها نمیشود گفت: «حسبن خان پیچاقچی» هم مانند رئیسعلی دلواری در مقابل انگلیس جنگیده اما ما هیچ یادی از او نمیکنیم. در دوره پهلوی اول این نیروها به عنوان سواره نظام جنوب جذب ارتش اولیه ایران میشوند که الان یکجا نشین شدند و کشاورزی و دامداری می کنند.

وی افزود: در دوره قاجار صنعت چاقوسازی در زنجان همچنان رونق داشته است و سیاحان و جهانگردانی که آمده اند و در بازار زنجان سیاحت کرده اند کاملا به آن اشاره می کنند.همچنین در اولین سرشماری که در سال ۱۲۸۰ در زنجان در دوره ناصرالدین شاه انجام شده است ، تک تک چاقوسازان و محله زندگی آنها و حتی تعداد افراد خانوار آنها ثبت شده است.

افضلی گفت: در یک نگاه کلی طیف گسترده ای از مردم زنجان به این شغل ، اشتغال داشتند و آن چیزی که باید به آن تاکید بکنیم این است که در قرن نوزدهم یک جنبشی به عنوان «جنبش هنر و صنایع دستی» راه افتاده که «ویلیام موریس» بانی آن بوده است و معتقد هستند این هنرهایی رکه ما به عنوان هنرهای دستی میشناسیم دارند تبدیل میشوند به صنایع دستی در حالی که آن جنبه هنری آنها کم کمک فراموش میشوند و ملاکی برای کارهای هنری دارند این است که می گویند این کارها از استاد به شاگرد می رسد و یک تجربه و یک هنری هست که از استاد به شاگرد باید منتقل شود. به همین خاطر در بسیاری از کشورها ازجمله در استرالیا و یا در اروپای غربی و کانادا به جنبه هنری آن بیشتر توجه می کنند و آن را به عنوان هنردستی می شناسند اما در کشور ما جنبه صنعتی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است و به عنوان صنایع دستی مطرح می شوند.

وی با اشاره به کاربرد چاقو نیز گفت: ابوالقاسم زهرآوی در قرن سوم ۲۰۰ آلت جراحی را ابداع کرده است و در کتاب خود نحوه به کار بردن چاقو در جراحی را شرح داده است که قرنها در اروپا به عنوان کتاب درسی تدریس شده است ولی ما در هیچ کجا نامی از آن نمی بریم. درحالی که اگر چاقو نبود جراحی پیشرفت نمی کرد. به همین خاطر باید دید جامعه نسبت به این هنرصنعت تغییر کند و بهتر شود.

انسیه ابوبصیر عضو شورای شهر زنجان نیز دراین مراسم با بیان اینکه چاقو هویت شهر ما است گفت: اولین هنری است که زنجان را زبانزد کرده است و باعث شده که زنجان به نام چاقو شناخته شود .
وی با اشاره به تفکیک هنر و صنعت گفت:  آنچه که از دل برمیاید هنر را خلق می کند و آنچه که با دست ساخته میشود صنعت چاقو را به وجود آورده و این تفکیک هنر و صنعت باید اتفاق بیفتد چون این هنر نوعی ارتباط فرهنگی است و ویژگی ها قومی و فرهنگی را به دنبال دارد. 
وی افزود: تصویری که ما در دهه ۴۰و ۵۰ ازسبزه میدان داربم مغازه های چاقو سازی و چاقوفروشی است و موارد زیادی برای شهر خلق شده از جنله ملیله و چاورق و غیره اما زنجان اولین هویت خود را از چاقو دارد و نباید بگذاریم فراموش شود و نسل به نسل این امانتداری را به عنوان هنر آبا و اجدادی به جا بیاوریم و منتقل کنیم .